CELIAKIA – CZY TO COŚ POWAŻNEGO?

Celiakię uważa się obecnie za najbardziej poważną nietolerancję pokarmową.  Jest to autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym. Niestety ciepiący na to schorzenie zmaga się przez całe życie z nietolerancją glutenu – białka zawartego w zbożach – pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie. Działający toksycznie na organizm chorego gluten prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, wypustek błony śluzowej, które zwiększają powierzchnię jelita i są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. W efekcie wchłanianie pokarmu jest upośledzone, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej.

W mojej praktyce opieki nad osobami chorymi na celiakię, duże problemy dietetyczne stwarza sytuacja, gdy wraz z celiakią towarzyszą temu inne schorzenia lub niedomagania zdrowotne, jak otyłość. Pamiętać należy, że celiakia nie jest alergią a nietolerancją pokarmową. Są to dwie odrębne sprawy, często mylone ze sobą. Dlatego dobór odpowiednio zbilansowanej i bezpiecznej diety jest bardzo ważne. A gluten przy celiakii jest w tym wypadku toksyczny i bardzo niebezpieczny. Najsilniejszy w pszenicy.

Jeszcze do niedawna uważano, że nietolerancja na gluten dotyczy tylko najmłodszych. Nic bardziej błędnego. Choroba ta może ujawnić się w każdym wieku.
Tak dobrze napisałam.
Ujawnić się.
Co to oznacza?
Że niektórzy z nas mogą na nią chorować, nie wiedząc o tym, żyjąc i odżywiając się jak zawsze, a choroba daje znać o sobie dopiero w późniejszym wieku.

Objawy celiakii możemy podzielić na trzy odmiany: pełnoobjawowe, skąpoobjawowe lub bezobjawowe i na utajone.

1. PEŁNOOBJAWOWE ( zapadają na nią najczęściej dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży, ale nie tylko. Dolegliwości uznawane błędnie za np. objawy zespołu jelita drażliwego, alergii pokarmowej czy stresu. )
   
   – bóle i wzdęcia brzucha,
   – biegunki tłuszczowe lub wodniste,
   – utrata masy ciała, chudnięcie,
   – zaburzenia rozwoju u dzieci,
   – niski wzrost,
   – zmiana usposobienia, często depresja,
   – objawy niedoborowe (np. uporczywa anemia), będące efektem zespołu złego wchłaniania.
2. SKĄPOOBJAWOWE lub nawet bezobjawowa ( zmiany chorobowe występują tylko w błonie śluzowej jelita cienkiego czasem np. afty w ustach są jedynym objawem. Ta postać choroby występuje zdecydowanie najczęściej, u większości chorych )
   
   – niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza,
   – podwyższony poziom cholesterolu,
   – afty i wrzodziejące zapalenia jamy ustnej (bardzo charakterystyczne),
   – niedorozwój szkliwa zębowego,
   – ciągłe zmęczenie,
   – zaburzenia neurologiczne (np. neuropatia obwodowa, ataksja, padaczka),
   – uporczywe, ciągłe bóle głowy,
   – depresja,
   – wczesna osteoporoza, bóle kostne i stawowe,
   – problemy ze skórą – wysypka, swędzące pęcherzyki wyskakują najczęściej na ciele, twarzy i na głowie,
   – poronienia, problemy z płodnością,
   – współistniejące choroby autoimmunologiczne.

3. UTAJONE – choroba rozwija się, ale nie przynosi wyraźnych objawów. Dopiero badanie krwi może ją potwierdzić lub wykluczyć.

   Nasilenie objawów celiakii bywa różne, od łagodnego osłabienia, przez bóle kostne, zapalenie jamy ustnej do przewlekłej biegunki i poważnej utraty masy ciała.

Diagnoza celiakii polega na wykonaniu badań z krwi oraz pobraniu wycinków jelita cienkiego (biopsja) podczas gdy pacjent jest na normalnej diecie (spożywa gluten).  Wskazania dodatkowo do badania genetycznego  jest zalecane jako pierwszy etap testów mających na celu wkluczenie choroby trzewnej (celiakii)  u osób będących w grupie podwyższonego ryzyka:

• krewni I-go stopnia osób chorych na celiakię,
• pacjenci z cukrzycą insulinozależną (I-go typu),
• pacjenci z zespołem Downa, Turnera i innymi schorzeniami genetycznymi często współwystępującymi z celiakią.

 

Leczenie celiakii

Celiakia oznacza konieczność przejścia na ścisłą dietę bezglutenową,nie na chwile ale na stałe. Poprawa samopoczucia chorego po wprowadzeniu diety jest ostatecznym potwierdzeniem trafnej diagnozy (pełna regeneracja kosmków jelitowych trwa zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy, a nawet kilku lat u osób dorosłych i jest sprawą indywidualną).

Warto dodać, że w przypadku silnego zaniku kosmków czasowo wprowadza się również dietę bezlaktozową  – wyklucza się produkty mleczne. Brak kosmków oznacza bowiem brak możliwości trawienia laktozy i wielu chorych może nie odczuwać poprawy na diecie bezglutenowej, jeśli nie wykluczy dodatkowo produktów mlecznych. Czyli sami widzicie, że nie jest to łatwa sprawa. Jest to naprawdę uciążliwa choroba, zmuszająca pacjenta do wielu niestety wyrzeczeń do końca życia.

Bardzo ważne – dużym błędem jest przechodzenie na dietę bezglutenową „na próbę”, bez wykonania dokładnych badań w kierunku celiakii. Błędem jest także wykonywanie diagnostyki podczas stosowania przez pacjenta diety bezglutenowej. Więc jeżeli chcecie sprawdzić, czy przypadkiem nie cierpicie na celiakię, zróbcie badania teraz, zanim podejmiecie jakiekolwiek kroki o zastosowaniu diety.

Pozdrawiam serdecznie i życzę zdrowia W następnym artykule przykładowa dieta bezglutenowa dla osób cierpiących na celiakię.

Iwona
– dietetyk kliniczny –