Self – Concept. Co to jest?

Self-Concept to nic innego jak samoocena. Samoocena to co innego niż samoświadomość.

Samoświadomość to obraz, jaki mamy o sobie. Jak dokładnie kształtuje się ten obraz i zmienia w czasie? Obraz ten rozwija się na wiele sposobów, ale szczególnie wpływają na niego nasze interakcje z ważnymi osobami w naszym życiu.

Co to jest zatem samoocena, czyli Self-Concept?

Samoocena to sposób, w jaki postrzegasz swoje zachowanie, zdolności i unikalne cechy. 

 Na przykład przekonania takie jak „Jestem dobrym przyjacielem” lub „Jestem miłą osobą” są częścią ogólnej koncepcji siebie.

Samoświadomość zaś wydaje się być bardziej plastyczna, gdy jesteś młodszy i wciąż przechodzisz proces odkrywania siebie i kształtowania tożsamości, samooceny. 

W miarę starzenia się i dowiadywania się, kim jesteś i co jest dla Ciebie ważne, ta samoocena staje się znacznie bardziej szczegółowa i uporządkowana.

Najogólniej mówiąc samoocena zawiera odpowiedź na pytanie „Kim jestem?”

Trzy części koncepcji siebie wg Rogersa

Psycholog humanistyczny  Carl Rogers uważał, że nasza koncepcja siebie składa się z trzech różnych części:

• Idealne ja : osoba, którą chcesz być.
• Obraz siebie : Jak siebie postrzegasz, w tym cechy takie jak cechy fizyczne, cechy osobowości i role społeczne
• Poczucie własnej wartości : jak bardzo lubisz, akceptujesz lub cenisz siebie, na co może mieć wpływ wiele czynników, w tym to, jak widzą Ciebie inni, jak Twoim zdaniem porównujesz się z innymi oraz Twoja rola w społeczeństwie 

Niezgodność i zgodność

Jak wspomniałam wcześniej, Twoja koncepcja siebie nie zawsze jest idealnie dopasowana do rzeczywistości. Kiedy jest zgodna, mówi się, że twój obraz siebie jest „zgodny”.

Ale kiedy istnieje rozbieżność między tym, jak widzisz siebie (swój obraz siebie) a tym, kim chciałbyś być (twoje idealne ja), twoja koncepcja siebie jest „niespójna”. Ta niezgodność może negatywnie wpłynąć na Twoją samoocenę. 

Rogers uważał, że niekongruencja (Kongruencja (łac. congruere – iść razem, zgadzać się) – termin oznaczający zgodność, harmonię, a stąd również odpowiedniość i stosowność rozważanych obiektów) ma swoje najwcześniejsze korzenie w dzieciństwie. Kiedy rodzice stawiają warunki swojej miłości do swoich dzieci (wyrażając miłość tylko wtedy, gdy dzieci „zasłużą na nią” poprzez określone zachowania i spełniając oczekiwania rodziców), dzieci zaczynają zniekształcać wspomnienia doświadczeń, które sprawiają, że czują się niegodne rodziców.

Z drugiej strony bezwarunkowa miłość pomaga pielęgnować zgodność. Dzieci, które doświadczają takiej miłości, nie czują potrzeby ciągłego zniekształcania swoich wspomnień, aby wierzyć, że inni ludzie będą ich kochać i akceptować takimi, jakimi są.

Inne teorie koncepcji siebie

Podobnie jak w przypadku wielu tematów w psychologii, wielu innych teoretyków zaproponowało różne sposoby myślenia o koncepcji siebie.

Zgodnie z teorią tożsamości społecznej psychologa społecznego Henri Tajfela, obraz siebie składa się z dwóch kluczowych części: 

• Tożsamość osobista : cechy, które sprawiają, że jesteś wyjątkowy
• Tożsamość społeczna : kim jesteś na podstawie przynależności do grup społecznych, takich jak drużyny sportowe, religie, partie polityczne lub klasa społeczna.

Z drugiej strony, psycholog Bruce A. Bracken uważał, że obraz siebie jest wielowymiarowy i można go podzielić na sześć niezależnych cech: 

• Akademicki : Twój sukces lub porażka w szkole.
• Afekt : Twoja świadomość stanów emocjonalnych.
• Kompetencje : Twoja zdolność do zaspokojenia podstawowych potrzeb.
• Rodzina : Jak dobrze pracujesz w swojej jednostce rodzinnej.
• Fizyczne : jak oceniasz swój wygląd, zdrowie, kondycję fizyczną.
• Społeczny : Twoja zdolność do interakcji z innymi.

Poczucie własnej wartości (stopień, w jakim cenisz siebie)

Poczucie własnej wartości odnosi się do stopnia, w jakim lubimy, akceptujemy lub aprobujemy siebie lub jak bardzo siebie cenimy.

Poczucie własnej wartości zawsze wiąże się z pewnym stopniem oceny i możemy mieć o sobie pozytywną lub negatywną opinię.

Wysoka samoocena (mamy o sobie pozytywną opinię)

Prowadzi to do:

• Zaufania do własnych możliwości.
• Samoakceptacji.
• Nie martwienia się o to, co myślą inni.
• Optymizmu.

Niska samoocena (mamy negatywny obraz siebie)

Prowadzi do:

• Braku zaufania.
• Chcesz być/wyglądać jak ktoś inny.
• Zawsze martwisz się, co mogą pomyśleć inni.
• Pesymizmu.

Chociaż samoocena może się zmieniać, czasami nadal wierzymy w dobre rzeczy o sobie, nawet jeśli istnieją dowody na to, że jest inaczej. Nazywa się to efektem wytrwałości.

Czy to samo dzieje się ze złymi rzeczami, jeśli mamy niską samoocenę? Być może przy bardzo niskiej samoocenie, wszystko, w co wierzymy o sobie, może być złe.

Istnieją 4 główne czynniki, które wpływają na samoocenę.

1. Reakcja innych

Jeśli ludzie nas podziwiają, schlebiają nam, szukają naszej firmy, uważnie słuchają i zgadzają się z nami, mamy tendencję do budowania pozytywnego obrazu siebie. Jeśli nas unikają, zaniedbują, mówią nam o nas rzeczy, których nie chcemy słyszeć, rozwijamy negatywny obraz siebie.

2. Porównanie z innymi

Jeśli ludzie, z którymi się porównujemy (nasza grupa odniesienia) wydają się odnosić większe sukcesy, są szczęśliwsi, bogatsi, lepiej wyglądający niż my sami, mamy tendencję do tworzenia negatywnego obrazu siebie, ALE jeśli odnoszą mniejsze sukcesy niż my, nasz wizerunek będzie pozytywny.

3. Role społeczne

Niektóre role społeczne niosą ze sobą prestiż, np. lekarz, pilot linii lotniczych, telewizja. prezenter, pierwszorzędny piłkarz, a to promuje poczucie własnej wartości. Inne role noszą piętno. Np. więzień, pacjent szpitala psychiatrycznego, śmieciarz lub osoba bezrobotna.

4. Identyfikacja

Role stają się również częścią naszej osobowości, tj. identyfikujemy się z zajmowanymi stanowiskami, rolami, które odgrywamy i grupami, do których należymy.

Reasumując Self-Concept czyli samoocena im bardziej pozytywna, ładująca, motywująca, tym mamy większe poczucie własnej wartości i jesteśmy szczęśliwsi z samym sobą. A nie ma nic wspaniałego jak żyć w zgodnie z samym sobą.

Pozdrawiam serdecznie